pochodzenie
zarys i wczesna historia liturgii żydowskiej znajdują się w artykułach o Siddurze i nabożeństwach żydowskich. Na wczesnym etapie ustalono rozróżnienie między rytuałem Babilońskim a rytuałem stosowanym w Palestynie, ponieważ były to dwa główne ośrodki władzy religijnej: nie ma pełnego tekstu obrządku palestyńskiego, chociaż niektóre fragmenty zostały znalezione w Kairskim Dżinizmie.,
niektórzy uczeni utrzymują, że Żydzi aszkenazyjscy są spadkobiercami tradycji religijnych wielkich Babilońskich Akademii żydowskich, a Żydzi Sefardyjscy są potomkami tych, którzy pierwotnie wyznawali judaistyczne lub Galilejskie żydowskie tradycje religijne. Inni, jak np. Zunz, utrzymują dokładnie odwrotnie., Aby spojrzeć na tę sprawę z perspektywy, należy podkreślić, że wszystkie żydowskie liturgie używane w dzisiejszym świecie są w istocie babilońskie, z niewielką liczbą palestyńskich zwyczajów, które przetrwały proces standaryzacji: na liście różnic zachowanych z czasów Geonimu, większość zwyczajów zapisanych jako Palestyńskie są obecnie przestarzałe. (Na poniższej liście zwyczaje sefardyjskie odziedziczone po Palestynie są oznaczone P, A przypadki, w których użycie sefardyjskie jest zgodne z Babilońskim, podczas gdy użycie Aszkenazyjskie jest Palestyńskie, są oznaczone B.,) W XII wieku, w wyniku wysiłków Babilońskich przywódców, takich jak Yehudai Gaon i Pirqoi ben Baboi, społeczności Palestyny i społeczności diaspory, takie jak Kairouan, które historycznie naśladowały Palestyńskie zwyczaje, przyjęły babilońskie orzeczenia w większości przypadków, a autorytet Babiloński został zaakceptowany przez Żydów w całym świecie arabskojęzycznym.
wczesne próby standaryzacji liturgii, które zostały zachowane, obejmują, w porządku chronologicznym, te z Amram Gaon, Saadia Gaon, Szelomoh ben Natan z Sijilmasa (w Maroku) i Maimonides., Wszystkie one opierały się na orzeczeniach prawnych Geonimu, ale wykazują rozpoznawalną ewolucję w kierunku obecnego tekstu sefardyjskiego. Liturgia używana w Hiszpanii wizygockiej prawdopodobnie należała do europejskiej rodziny pod wpływem Palestyny, wraz z włoskimi i prowansalskimi, a dokładniej starymi obrzędami francuskimi i Aszkenazyjskimi, ale ponieważ nie zachowały się żadne materiały liturgiczne z epoki Wizygotów, nie możemy być pewni. Z późniejszych traktatów, takich jak Sefer Ha-Manhig Rabina Abrahama Ben Nathana ha-Yarḥi (ok., 1204), wydaje się, że nawet w późniejszym czasie obrzęd Hiszpański zachował pewne europejskie osobliwości, które zostały wyeliminowane w celu dostosowania się do orzeczeń Geonimu i opartych na nich oficjalnych tekstów. (Z drugiej strony zachowane wersje tych tekstów, w szczególności Amram Gaon, wydają się być edytowane w celu odzwierciedlenia niektórych hiszpańskich i innych lokalnych zwyczajów.,) Obecną liturgię sefardyjską należy zatem uznać za produkt stopniowej zbieżności pierwotnego obrządku lokalnego z Północnoafrykańską gałęzią rodziny Babilońsko-arabskiej, panującą w czasach Geonicznych w Egipcie i Maroku. Po rekonkwiście, szczególnie hiszpańska liturgia została skomentowana przez Dawida Abudirhama (ok. 1340), który troszczył się o zapewnienie zgodności z orzeczeniami halachy, rozumianymi przez władze aż do Aszera ben Yehiela włącznie., Pomimo tej zbieżności istniały różnice między liturgiami w różnych częściach Półwyspu Iberyjskiego: na przykład obrzędy Lizbońskie i katalońskie różniły się nieco od obrządku Kastylijskiego, który stanowił podstawę późniejszej tradycji sefardyjskiej. Obrządek kataloński miał charakter pośredni między obrządkiem kastylijskim a prowansalskim: Haham Gaster zaklasyfikował do tej grupy obrzędy Oranu i Tunisu.,
po wydaleniu z Hiszpanii Sefardyjczycy zabrali ze sobą liturgię do krajów całego świata arabskiego i osmańskiego, gdzie wkrótce zajęli stanowiska rabiniczne i kierownicze. Tworzyli własne wspólnoty, często zachowując różnice w zależności od miejsca ich pochodzenia na Półwyspie Iberyjskim. Na przykład w Salonice istniało ponad dwadzieścia synagog, z których każda posługiwała się obrządkiem z innej miejscowości w Hiszpanii lub Portugalii (a także jedna romaniot i jedna Synagoga Aszkenazyjska).,
w procesie trwającym od XVI do XIX wieku, rodzime społeczności żydowskie większości krajów arabskich i osmańskich dostosowały swoje wcześniejsze liturgie, z których wiele miało już rodzinne podobieństwo do sefardyjskich, aby naśladować obrzęd hiszpański w jak największym stopniu., Niektóre powody tego są następujące:
- hiszpańscy wygnańcy byli uważani za elitę i dostarczali wielu głównych rabinów do krajów, w których osiedlili się, tak że Hiszpański obrządek był faworyzowany w stosunku do poprzedniego rodzimego obrządku;
- wynalezienie druku oznaczało, że Siddurim był drukowany masowo, zwykle we Włoszech, więc Zgromadzenie pragnące książek na ogół musiało wybrać standardowy tekst „Sefardyjski” lub „Aszkenazyjski”: doprowadziło to do przestarzałości wielu historycznych lokalnych obrzędów, takich jak obrządek prowansalski;
- R., Szulan Aruch Josepha Caro zakłada „obrzęd kastylijski” w każdym punkcie, tak że ta wersja rytu hiszpańskiego miała prestiż bycia „według opinii Marana”;
- Hakham Bashi z Konstantynopola był konstytucyjną głową wszystkich Żydów Imperium Osmańskiego, dodatkowo zachęcając do jednolitości. W szczególności mieszkańcy północnej Afryki byli pod wpływem greckich i tureckich modeli praktyk i zachowań kulturowych Żydów: z tego powodu wielu z nich do dziś modli się zgodnie z obrzędem znanym jako „minhagidaida” (zwyczaj Chaima Józefa Dawida Azulai).,
- wpływ Kabały Izaaka Lurii, Zobacz następny rozdział.
Kabała Luriańska
najważniejszym Teologicznym, w przeciwieństwie do praktycznego, motywem harmonizacji były kabalistyczne nauki Izaaka Lurii i Ḥayima Vitala. Sam Luria zawsze utrzymywał, że obowiązkiem każdego Żyda jest przestrzeganie tradycji przodków, aby jego modlitwy dotarły do bramy w niebie właściwej dla jego plemiennej tożsamości., Opracował jednak system zwyczajów dla swoich wyznawców, które zostały zapisane przez Vitala w jego sza ' AR ha-Kavvanot w formie komentarzy do weneckiego wydania modlitewnika hiszpańskiego i portugalskiego. Rozwinęła się wtedy teoria, że ten złożony obrzęd Sefardyjski miał szczególną moc duchową i osiągnął „trzynastą bramę” w niebie dla tych, którzy nie znali swego plemienia: modlitwa w tej formie mogła być ofiarowana z całkowitym zaufaniem przez wszystkich.,
kolejne ozdoby kabalistyczne zostały odnotowane w późniejszych dziełach rabinicznych, takich jak XVIII-wieczny Ḥemdat Yamim (anonimowy, ale czasami przypisywany Natanowi z gazy). Najbardziej rozbudowana ich wersja znajduje się w Siddurze opublikowanym przez osiemnastowiecznego jemeńskiego Kabalistę Szaloma Szarabiego dla użycia Bet El jesziwy w Jerozolimie: zawiera ona tylko kilka linijek tekstu na każdej stronie, reszta jest wypełniona misternymi medytacjami nad kombinacjami liter w modlitwach., Inni uczeni komentowali liturgię zarówno z Halachicznej, jak i kabalistycznej perspektywy, w tym Ḥayim Azulai i Ḥayim Palaggi.
wpływ obrządku Luriańsko-sefardyjskiego rozciągnął się nawet na kraje spoza osmańskiej strefy wpływów, takie jak Iran. (Poprzedni obrządek irański opierał się na Siddurze z Saadii Gaon.,) Głównymi wyjątkami od tej tendencji były:
- Jemen, gdzie konserwatywna grupa zwana „Baladi” zachowała swoją tradycję rodową opartą na dziełach Maimonidesa (i dlatego w ogóle nie uważają się za sefardyjskich), i
- hiszpańscy i portugalscy Żydzi z krajów zachodnich, którzy przyjęli pewną liczbę kabalistycznych zwyczajów w kawałkach w XVII wieku, ale później porzucili je, ponieważ uważano, że Kabała Luriańska przyczyniła się do katastrofy Szabbetai Tzvi.,
istniały również grupy kabalistyczne w świecie Aszkenazyjskim, które przyjęły rytuał Luriańsko-Sefardyjski, w oparciu o wspomnianą wyżej teorię trzynastej bramy. Jest to zapis „Nusach Sefard „i” Nusach Ari ” w użyciu wśród chasydów, który opiera się na tekście Luriańsko-Sefardyjskim z pewnymi wariacjami Aszkenazyjskimi.
XIX w.
w Livorno wydano serię modlitewników, m.in. Tefillat ha-Ḥodesz, Bet Obed i Zachor le-Abraham., Zawierały one notatki na temat praktyki i kabalistyczne dodatki do modlitw, ale nie medytacje Szaloma Sharabi, ponieważ książki zostały zaprojektowane do użytku publicznego. Szybko stały się standardem w prawie wszystkich społecznościach sefardyjskich i Orientalnych, przy czym wszelkie lokalne odmiany zachowały się jedynie w tradycji ustnej. Na przełomie XIX i XX wieku w Wiedniu wydano wiele modlitewników sefardyjskich. Były one skierowane przede wszystkim do społeczności Judeo-hiszpańskich Bałkanów, Grecji i Turcji, a zatem miały rubryki w Ladino, ale miały również szerszy zasięg.,
ważnym wpływem na sefardyjską modlitwę i zwyczaje był pod koniec XIX wieku Baghdadi Rabin znany jako Ben Ish Ḥai, którego dzieło o tej nazwie zawierało zarówno orzeczenia halachiczne, jak i obserwacje na temat obyczajów kabalistycznych oparte na jego korespondencji z Eliyahu Mani z Bet El jesziwah. Te orzeczenia i uwagi stanowią podstawę obrządku Baghdadi: zarówno tekst modlitw, jak i towarzyszące im zwyczaje różnią się pod pewnymi względami od wydań z Livorno., Orzeczenia Ben Ishaiai zostały zaakceptowane w kilku innych społecznościach sefardyjskich i Orientalnych, takich jak Jerba.
obecnie
w dzisiejszym świecie Sefardyjskim, w szczególności w Izraelu, istnieje wiele popularnych modlitewników zawierających ten obrzęd Baghdadi, a to jest obecnie znane jako Minhag Edot ha-Mizraḥ (zwyczaj zgromadzeń orientalnych)., Inne władze, zwłaszcza starsi rabinowie z Afryki Północnej, odrzucają je na rzecz bardziej konserwatywnego tekstu orientalno-sefardyjskiego, jaki znalazł się w XIX-wiecznych wydaniach Livorno; do tej grupy należą obrzędy Jemeńskie i syryjskie Szami. Inni, idąc za R. Ovadią Josefem, preferują formę odciętą od niektórych dodatków kabalistycznych i bliższą temu, co było znane R. Josephowi Caro, i starają się ustanowić ten standardowy” izraelski rytuał Sefardyjski ” dla wszystkich wspólnot., Liturgia Żydów hiszpańskich i portugalskich różni się od tych wszystkich (bardziej niż grupy Wschodnie różnią się od siebie), ponieważ reprezentuje starszą formę tekstu, ma znacznie mniej kabalistycznych dodatków i odzwierciedla pewne wpływy włoskie. Różnice między tymi grupami istnieją jednak na poziomie szczegółowego sformułowania, na przykład dodanie lub pominięcie kilku dodatkowych fragmentów: strukturalnie wszystkie obrzędy sefardyjskie są bardzo podobne.