Moksha, pisane również mokṣa, zwane także mukti, w filozofii i religii indyjskiej, wyzwolenie z cyklu śmierci i odrodzenia (samsara). Pochodzi od sanskryckiego słowa muc („uwolnić się”), termin Moksza dosłownie oznacza wolność od samsary. Ta koncepcja wyzwolenia lub uwolnienia jest wspólna dla szerokiego spektrum tradycji religijnych, w tym hinduizmu, buddyzmu i dżinizmu.,
około połowy i tysiąclecia p. n. e.nowe ruchy religijne rozprzestrzeniające się wzdłuż doliny rzeki Ganges w Indiach promowały pogląd, że życie ludzkie jest stanem niewoli powtarzającego się procesu odrodzenia (samsara; Zobacz też reinkarnacja)., Ruchy te przyczyniły się do rozwoju głównych religii buddyzmu, dżinizmu i (w kolejnych wiekach) hinduizmu. Te i wiele innych tradycji religijnych oferowało różne koncepcje niewoli i rozbieżne ścieżki do mokszy. Niektórzy, jak na przykład Dżinizm, zakładali trwałą jaźń, która stała się wyzwolona, podczas gdy inni, jak na przykład Buddyzm, zaprzeczali istnieniu trwałej jaźni.
niektóre tradycje indyjskie kładą również większy nacisk na swoje ścieżki wyzwolenia na konkretne, etyczne działania w świecie., Na przykład religie dewocyjne, takie jak Vaishnavism, przedstawiają miłość i służbę Bogu jako jeden pewny sposób na mokszę. Inni podkreślają osiągnięcie mistycznej świadomości. Niektóre formy buddyzmu i monistyczne teologie hinduizmu-np. Advaita (Nie—dualistyczna) Wedanta-uważają zarówno przyziemny świat, jak i ludzkie uwięzienie w nim za sieć iluzji, której penetracja wymaga zarówno treningu umysłowego poprzez techniki medytacyjne, jak i osiągnięcia wyzwalającej wglądu., W tym przypadku przejście z niewoli do wyzwolenia nie jest prawdziwym przejściem, ale transformacją epistemologiczną, która pozwala dostrzec to, co naprawdę realne za mgłą ignorancji.
niektóre tradycje przedstawiają wielość religii indyjskich jako różne ścieżki do mokszy. Częściej jednak jedna z tradycji rozumie rywali jako niższe i mniej skuteczne drogi, które ostatecznie muszą być uzupełnione o własne.