Baskisch

Baskisch, (Euskara, in het Baskisch), is een van een handvol niet-Indo-Europese talen met een thuis in West-Europa. Andere zijn Ests, Fins, Hongaars, Sami en Maltees. Het is een taal isolaat, dat wil zeggen, het heeft geen bekende familieleden overal in de wereld. Dit heeft geleid tot een aantal hypothesen over de oorsprong ervan., De heersende theorie is dat een vroege vorm van Baskisch werd gesproken in Zuidwest-Europa vóór de komst van Indo-Europeanen, misschien zo vroeg als 2000 jaar geleden. De Basken worden verondersteld hun huidige grondgebied te hebben bezet lang voordat de Kelten en de Romeinen hun land binnenvielen. Hun cultuur dateert uit het Paleolithicum, waardoor hun taal de oudste taal van Europa is. De naam Baskisch komt van het Latijnse vascones ‘boswachters’. Vasconia was de Romeinse naam voor het up-land van de westelijke Pyreneeën.,vandaag de dag wordt Baskisch gesproken door 659.000 mensen in Baskenland (Euskadi), een autonome gemeenschap in de Pyreneeën in Noord-Centraal Spanje, Zuidwest Frankrijk en de Autonome Gemeenschap Navarra in Spanje (etnoloog).

Status

Baskisch heeft de status van een officiële provinciale taal in het Baskenland van Spanje, waar de meeste Baskische sprekers ook Castiliaans spreken. Het heeft geen officiële status in het Baskenland van Frankrijk, waar veel mensen ook Frans spreken.,

Dialecten

Ethnologue identificeert een aantal van de Baskische dialecten:

• Guipuzcoan
• Alto Navarro Septentrional (Hoge Navarrese, Bovenste Navarra)
• Alto Navarro Meridional, Biscayan (Vizcaino)
• Roncalese
• Avalan
• Souletin gesproken in Frankrijk

Alle dialecten zijn onderling verstaanbaar, behalve voor Souletin. Het meest gebruikte gestandaardiseerde dialect is Batua (‘verenigd’ in het Baskisch). Het wordt onderwezen in de meeste scholen en gebruikt in de media. Het wordt meestal aangeduid als standaard Baskisch., Hoewel regionale variëteiten soms de voorkeur krijgen voor mondelinge communicatie, is er een sterke wens voor het gebruik van de Batua uniforme standaard.

Structure

Sound system

de onderstaande beschrijving weerspiegelt meestal de geluidskenmerken van standaard Baskisch en vertegenwoordigt niet de geluidskenmerken van alle Baskische dialecten. De beschrijving is gebaseerd op Wikipedia.

klinkers

Baskisch heeft vijf klinkers.,

Close	i		u
Mid	e		o
Open		a

Consonants

Basque makes a distinction between apical and laminal articulations for alveolar fricatives and affricates. In apical articulations, the contact is made by the tip of the tongue (apex)., In laminale articulaties wordt het contact gemaakt door het blad van de tong.,d>

Laterals Tap Trill

Grammar

Basque is a richly inflected language., Het markeert grammaticale relaties door het toevoegen van achtervoegsels aan wortels. Voorvoegsels zijn relatief ongewoon.

zelfstandige naamwoorden

Baskische zelfstandige naamwoorden worden gemarkeerd voor de volgende categorieën:

• definiteness/indefiniteness
• Er zijn vier bepaalde determiners: drie aanwijzers en een bepaald lidwoord in de vorm van een achtervoegsel. Ze zijn gemarkeerd voor nummer (enkelvoud of meervoud). Alle andere determiners zijn onbepaald en zijn niet als getal gemarkeerd.,> het witte huis etxe zuriak de witte huizen etxe bat een (een) huis bi etxe twee huizen etxe zuri bat een (a) witte huis bi etxe zuri twee witte huizen etxe hau dit huis etxe hauek deze huizen etxe zuri hau deze witte huis exte zuri hauek deze witte huizen
  • Baskische heeft meer dan een dozijn gevallen vertegenwoordigd door achtervoegsels.,fe”>
    
    ni
    I
    gu
    we
    hi
    you singular, intimate; highly restricted use
    zuek
    you (plural)
    zu
    you singular, neutral
    There is no 3rd person pronoun; if needed, demonstratives are used.,

    Er zijn drie aanwijzers, net als in het Spaans, die drie graden van nabijheid vertegenwoordigen.,

    hau	this
    hori	that
    hura	that over there

    Verbs

    Basque verb morphology is quite complex, and only some of its features are listed below.

    • Basque is an ergative-absolutive language., In ergatief-absolutieve talen is het absolutief het grammaticale geval dat gebruikt wordt om zowel het onderwerp van een onvergankelijk werkwoord als het object van een transitief werkwoord aan te geven. Het contrasteert met het ergatief geval, dat het onderwerp van transitieve werkwoorden markeert. Bijvoorbeeld, het zelfstandig naamwoord mutil ‘jongen’ neemt de absolutieve enkelvoud uitgang-A zowel als onderwerp van de intransitieve zin Mutila etorri da ‘de jongen kwam’ en als object van de transitieve zin in Irakasleak mutila ikusi du ‘de leraar zag de jongen’, waarin het onderwerp is gemarkeerd met de ergatieve uitgang –ak.,
    • de meeste Baskische werkwoorden gebruiken hulpmiddelen die het hoofdwerkwoord volgen. Eindige werkwoorden komen over het algemeen in persoon en aantal overeen met hun onderwerpen, en hun directe en indirecte objecten (indien van toepassing). Overeenkomst is meestal ergatief, dat wil zeggen, voorvoegsels worden gebruikt voor absolutives, en achtervoegsels worden gebruikt voor ergatieven. Bepaalde verleden tijd vormen hebben ergatieven gemarkeerd door voorvoegsels. Meewerkend objecten worden gemarkeerd door achtervoegsels.
    • intransitieve werkwoorden worden vervoegd met het hulpwerkwoord izan ‘be’, dat ook functioneert als een onafhankelijk werkwoord. Transitieve werkwoorden worden vervoegd met de hulp-edun ‘hebben’.,
    • naast de indicatieve stemming hebben Baskische werkwoorden ook verschillende imperatieve, aanvoegende, potentiële, voorwaardelijke en irrealis (in tegenstelling tot de feiten) vormen.

    woordvolgorde
    

    De basiswoordvolgorde in het Baskisch is Subject-Object-werkwoord, met enige variatie. Modifiers gaan vooraf aan de zelfstandige naamwoorden die ze wijzigen.

    woordenschat

    De meeste basiswoorden zijn Baskisch. Als gevolg van nauw contact met het Latijn, het Iberisch en andere talen gedurende meer dan 2000 jaar, heeft het Baskisch veel woorden geleend uit het Latijn, Spaans, Frans, Keltisch en Arabisch, bijv.,, libiru ‘boek’, boitura ‘auto’, kantu ‘lied’.

    hieronder staan enkele basale Baskische woorden en zinnen.,v>Kaixo

    Good morning Egun on Good evening Arratsalde on Good night Gabon Good bye Agur Thank you Eskerrik asko Please Mesedez Excuse me Barkatu Yes Bai No Ez Man Gizon Woman Emakume

    Below are Basque numerals 1-10.,th>

    5
    6
    7
    8
    9
    10
    bbt –
    bi –
    hiru
    lau
    bost
    sei
    zazpi
    zortzi
    bederatzi
    hamar

    Schrijven

    Het eerste boek in Baskenland werd gepubliceerd in 1545, hoewel er zijn inscripties in het Baskisch dateert uit de Romeinse tijd., Eeuwenlang was er geen standaard spelling, en het Baskisch werd geschreven met het Latijnse alfabet aangevuld met symbolen om geluiden te vertegenwoordigen die niet aanwezig zijn in Romaanse talen. In 1964 introduceerde de Koninklijke Baskische Taalacademie een nieuwe gestandaardiseerde spelling die nu universeel wordt gebruikt.,v>

    E
    F
    G
    H
    I
    J
    K
    L
    I
    N
    Ñ Ñ
    O O
    P
    R
    S
    T
    U
    X
    Z

    De letters c, q, v, w, y zijn niet deel van de Baskische alfabet., Ze worden alleen gebruikt voor het schrijven van geleende woorden en buitenlandse namen. De lettersequenties dd, ll, rr, ts, tt, tx, tz vertegenwoordigen enkele geluiden.kijk eens naar Artikel 1 van de Universele Verklaring van de rechten van de mens in het Baskisch.

    1. atala-emakume guztiak aske jaiotzen dira, duintasun eta eskubide berberak dituztela; eta ezaguera eta kontzientzia dutenez gero, elkarren artean senide legez jokatu beharra dute.

    artikel 1
    alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren., Zij zijn begiftigd met rede en geweten en moeten jegens elkaar handelen in een geest van broederschap.

    Wist u dat?

    Baskische woorden in het Engels

    het Engels heeft verschillende woorden van Baskische oorsprong.,

    ansjovis	van Baskische anchu ‘(gedroogde) vis,’van anchuva ‘droge’
    jai alai	de naam van een spel, van Baskisch jai ‘celebration’ + alai ‘vrolijk’
    bizarre	uit het frans bizarre ‘vreemd, vreemd’, mogelijk van Baskische bizar ‘baard’ (mogelijk als gevolg van een tof de vreemde indruk gemaakt in Frankrijk door de bebaarde spaanse soldaten)